فضای شهری بی‌زمان بستر کسب‌وکار اجتماعی و توانمندسازی جوامع محلی، مطالعه موردی میدان نقش‌جهان اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.

2 گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 گروه شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

در فضاهای شهری معاصر که با دگرگونی‌های شتابان کالبدی، اجتماعی و اقتصادی مواجه‌اند، شهرها به‌تدریج معنا و هویت تاریخی خود را از دست داده و با پدیده‌هایی همچون فراموشی جمعی و زوال هویت مکان روبه‌رو می‌شوند. بازخوانی مفهوم «بی‌زمانی» می‌تواند رویکردی نوین برای تقویت پایداری فرهنگی، بازتولید اجتماعی و توسعه زیست‌بوم‌های محلی فراهم آورد. بی‌زمانی به کیفیتی از فضا اطلاق می‌شود که علی‌رغم گذر زمان، معنا، کارکرد و تجربه‌ی انسانی خود را حفظ کرده و در حافظه جمعی پایدار می‌ماند. پژوهش حاضر با هدف واکاوی کیفیت‌های «فضای شهری بی‌زمان» به‌عنوان بستری برای شکل‌گیری کسب‌وکارهای اجتماعی و ارتقای توانمندی جوامع محلی، با تمرکز بر میدان نقش‌جهان اصفهان انجام شده است. روش تحقیق کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۲ نفر از ذی‌نفعان (چهار فروشنده بومی، دو زن فعال محلی، دو گردشگر فرهنگی، دو استادکار صنایع‌دستی و دو راهنمای گردشگری)، به‌همراه مشاهدات میدانی و تحلیل اسناد تاریخی و معاصر گردآوری و طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که فضای بی‌زمان دارای کیفیت‌هایی نظیر تداوم معنایی و حافظه تاریخی، خاطره‌انگیزی، آیین‌پذیری، چندعملکردی‌بودن، مقیاس انسانی، پیوند با طبیعت و سازمان فضایی منسجم است. این ویژگی‌ها ضمن تقویت حافظه جمعی، تعاملات اجتماعی و مشارکت فرهنگی، بستر ایجاد شبکه‌های خرد اقتصادی و شکل‌گیری کسب‌وکارهای اجتماعی محلی را مهیا می‌کنند. مطالعه موردی میدان نقش‌جهان نشان می‌دهد که تلفیق عملکردهای تجاری، آیینی، حکومتی و تفریحی در چارچوب فضایی منسجم، نمونه‌ای برجسته از فضای بی‌زمان است؛ فضایی که نه وضعیتی ایستا بلکه عرصه‌ای پویا برای تاب‌آوری شهری، بازتولید اجتماعی و تداوم حیات فرهنگی در گذر زمان به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار